Xin trân trọng giới thiệu một tư liệu lịch sử
rất quí về Thượng tọa (TT) Thích Trí Quang. Ông có lẽ là một trong những nhân
vật phức tạp nhất của lịch sử cận đại. Người thì cho rằng ông là nhân viên tình
báo CIA, người thì tố cáo ông là cộng sản, lại có người chỉ nghĩ ông là một nhà
đấu tranh. Bài phỏng vấn dưới đây do Ngô Thế Vinh và Phạm Đình Vy thực hiện vào
năm 1966 tại chùa Từ Đàm (Huế), và chúng ta sẽ biết thượng tọa nói gì. Xin cám
ơn anh Ngô Thế
Vinh đã gửi cho
một tư liệu quí hiếm. NVT
KINH NGHIỆM LÀM BÁO SINH VIÊN NỬA THẾ KỶ
TRƯỚC 1964 - 1967
NGÔ THẾ
VINH
Đã 42 năm sau cuộc Chiến tranh Việt Nam, vẫn
còn những câu hỏi chưa có lời giải đáp. Chỉ riêng tên tuổi Thích Trí Quang đã
gây ra rất nhiều tranh cãi. (1) Có nhiều nhãn hiệu gán cho ông: với một số người
Việt chống cộng hoặc còn suy tôn ông Diệm thì cả quyết Thích Trí Quang là cộng
sản đội lốt tu hành hoạt động với sự chỉ đạo của Hà Nội; nhưng ngay với giới
chức cộng sản cũng đã từng coi Trí Quang là một loại CIA chiến lược; còn theo
tài liệu giải mật của CIA thì đánh giá Trí Quang không phải cộng sản, mà là một
nhà tu hành đấu tranh cho hòa bình và muốn sớm chấm dứt chiến tranh. Thêm nguồn
tài liệu còn lưu trữ về những cuộc đàm luận giữa Trí Quang và các giới chức Hoa
Kỳ, cho rằng Trí Quang chống cộng mạnh mẽ và hiểu được sự việc xử dụng quân đội
Hoa Kỳ để chống lại Cộng sản Bắc Việt và Trung cộng. Và trong phần trả lời phỏng
vấn của báo Sinh viên Tình Thương, khi "đề cập tới sự nguy hiểm của Cộng sản, TT
Trí Quang đã so sánh họ với những chiếc lá vàng có đóng đinh, phải cần tới một
cơn gió lốc cách mạng thổi đúng hướng, không phải làm bay những niềm tin mà là
bốc sạch đám lá vàng có đóng đinh là Cộng
sản."
Vậy thì đâu là sự thật? Đâu là con người
thật của Thích Trí Quang? Như câu hỏi trong phim Rashomon, một kiệt tác điện ảnh
của Nhật Bản. Người viết sẽ không đưa ra một kết luận nào về chân dung Thích Trí
Quang, nhưng muốn trở lại bối cảnh chính trị xã hội của thập niên 1960s, khi mà
tên tuổi Trí Quang hầu như gắn liền với những biến động thời bấy giờ. Trong khi
thông tin về các phong trào Phật giáo tranh đấu ngoài miền Trung rất nhiễu loạn,
thì tại Sài Gòn, ngoài một cuộc phỏng vấn hiếm hoi dành cho tuần báo TIME
04.22.1966 với hai ký giả McCulloch và James Wilde; Thích Trí Quang sau đó trở
ra Huế và rất ít khi dành cho báo giới Tây phương những cuộc tiếp xúc nào khác.
Riêng với TÌNH THƯƠNG tuy chỉ là tờ báo của sinh viên Y khoa nhưng lại rất quan
tâm theo dõi thời cuộc, được sự chỉ định của Toà báo, hai phóng viên Phạm Đình
Vy (5) và Ngô Thế Vinh đã bay ra Huế, được gặp và thực hiện cuộc phỏng
vấn Chín mươi sáu phút với Thượng Toạ Thích Trí Quang buổi chiều
ngày 5-5-1966 tại Chùa Từ Đàm Huế. Và bài phỏng vấn này đã được
đăng ngay trên báo Tình Thương số 29, 1966, và đã được phóng viên của US News
& World Report xin dịch sang tiếng Anh nhưng rồi không rõ lý do, bài báo đã
không được phổ biến sau đó.
Thích Trí Quang nay cũng đã 94 tuổi, ông sinh
năm 1923; từ sau 1975 ông sống lặng lẽ những năm tháng cuối đời trong ngôi chùa
Già Lam ở Gò Vấp. Và nay qua bộ báo Tình Thương mà Thư quán Bản Thảo của nhà văn
Trần Hoài Thư (4) mới phục hồi lại được, trong đó có số báo TT 29, với 4 trang
2-3-4-5 đăng trọn vẹn cuộc phỏng vấn đã thực hiện từ hơn nửa thế kỷ trước. Chúng
tôi cho phổ biến bài báo này, không ngoài mục đích chỉ muốn cung cấp thêm một sử
liệu hiếm quý về một Thích Trí Quang khác tưởng như đã thất lạc tới các bạn trẻ
và các sử gia tương lai. Ngô Thế
Vinh
CHÍN MƯƠI SÁU PHÚT VỚI THƯỢNG
TOẠ
THÍCH TRÍ QUANG
[05.05.1966]
NGÔ THẾ VINH & PHẠM ĐÌNH
VY
ĐỘNG CƠ THÚC
ĐẨY
Với những rối loạn chính trị trong tuần
lễ vừa qua, có một hiện tượng TRÍ QUANG trên khắp các báo chương ngoại quốc.
Tuần báo Time coi ông như xuất hiện một Machiavel mới, trong khi báo L'Express
gán cho ông là mẫu người đang làm rung động cả Mỹ quốc, đó là chưa kể tới những
bài báo nói về ông đăng trên US News and World Report và Newsweek... Hiện tượng
trên cũng được các báo Việt ngữ toa rập theo, thích thú đem ra phiên dịch và
đăng tải; nhiều người coi đó như một khám phá mới lạ về một nhà tu hành tài ba,
nhiều quyền lực nhưng cũng rất bí ẩn và khó hiểu.
Đã từ lâu chúng tôi vẫn có thành kiến
với các nhà báo ngoại quốc khi họ nhận định về các vấn đề Việt Nam và chúng tôi
thành thật tin tưởng rằng không một người ngoại quốc nào am hiểu vấn đề Việt Nam
bằng chính những người Việt. Cái thái độ dễ dàng tin cậy vào mấy ông nhà báo
ngoại quốc trong công việc tìm hiểu đất nước mình nếu không bắt nguồn từ một
thái độ ỷ lại của báo chí Việt thì cũng đang coi là một hiện tượng quái
gở.
Trở lại trường hợp Thích Trí Quang, từ
nhận định bảo ông là cộng sản đến ý nghĩ một tay quốc gia cực đoan, hình như chỉ
cần một chút ngộ nhận. Nghĩ rằng tôn giáo sẽ còn đóng một vai trò quan trọng
trong tương lai chính trị miền Nam, việc tìm hiểu mẫu một nhà tu-hành-dấn-thân
đang có nhiều ảnh hưởng là điều cần thiết, đó là lý do cuộc gặp gỡ Chín mươi sáu
phút với Thượng Toạ Thích Trí Quang buổi chiều ngày 5-5-1966 tại Chùa Từ Đàm
Huế.
NHỮNG SAI LẦM CỦA
TIME
Hình như có một sự khác biệt rất xa giữa
thực trạng miền Trung và các tin tức thổi phồng trên báo chí. Sau hơn bốn tuần
lễ tranh đấu, Huế đã có một khuôn mặt sinh hoạt bình thường ngoại trừ những biểu
ngữ khẩu hiệu còn treo dán rải rác, các chữ Bãi Khoá Bãi Thị kẻ sơn còn lưu vết
trên nền tường; các cô nữ sinh Quyết tử đã lại tóc thề áo dài trắng tới trường
đi học, súng ống cũng được trả lại cho quân đội, đài phát thanh cho đọc thông
cáo kêu gọi tất cả sinh viên họp đại hội để bàn về bình thường hoá sinh hoạt Đại
học.
Nơi bến Toà Khâm, ngay trước khu Đại
học, các tàu Há Mồm của Mỹ đang đổ lên bến chồng chất những thực phẩm và đạn
dược, đám trẻ con xúm quanh đùa rỡn với những anh lính Thuỷ quân Lục chiến Mỹ.
Trước trụ sở Thông tin ngoài các khẩu hiệu đòi bầu cử Quốc hội, chống chánh phủ
Trung ương, còn có khẩu hiệu lên án Việt cộng pháo kích vào Thành nội sát hại
dân
chúng...
Dấu vết những ngày máu lửa chỉ có
vậy.
Trên dốc tới Nam Giao, chùa Từ Đàm vẫn
yên tĩnh nằm đó. Ngoài một số đệ tử đi lễ chùa, trong sân không có chút náo
nhiệt của những phút tranh đấu. Nơi nhà Trai, trong bộ đồ rộng trắng, Thượng toạ
Trí Quang đang ngồi bình thản đánh cờ với một cụ già, ngồi cạnh đó là một nhà sư
trẻ Thích Mẫn
Giác.
Khi chúng tôi tới ván cờ đã mãn với phần
thắng về phía Thượng Toạ, dĩ nhiên. Tuy chưa giáp mặt ông lần nào, chúng tôi đã
biết mặt Thượng toạ qua hình ảnh báo chí, và đặc điểm đầu tiên để nhận ra ông là
đôi mắt vô cùng sắc sảo. Không với một cử chỉ xa cách nghiêm trọng, không với cả
tia nhìn mãnh liệt như thôi miên, Thượng toạ vui vẻ tiếp chúng tôi qua những nụ
cười dễ gây thiện cảm và những cử chỉ tự nhiên thoải
mái.
Vào đề ngay, chúng tôi nhắc tới những
lời tuyên bố của Thượng toạ trên các báo chí ngoại quốc, đặc biệt là bài của
tuần báo TIME (2). Thượng Toạ cho
biết:
-- Họ có tới gặp tôi hỏi
ý kiến, tôi cũng có trả lời họ một số những câu hỏi, nhưng khi bài đăng có cả
những ý kiến mà tôi không hề nói, tính tôi không bao giờ muốn đính chính, bởi
vậy trong các bài báo đó có những điều sai lạc.
Chẳng hạn tuần báo TIME gán cho tôi óc
bài ngoại gay gắt và nhất là muốn quay lại thời Hoàng kim của đời nhà Lý là một
điều hoàn toàn bịa
đặt.
Không bao giờ tôi chủ trương như vậy;
hơn nữa công thức đời nhà Lý với những thày chùa hăng hái nắm quyền chính hoàn
toàn không còn thích hợp với thời đại bây giờ, mơ ước điều đó là vô lý. Cũng như
khi hỏi tôi về Quốc hội, tôi chỉ nhấn mạnh với họ ở mấy điểm: số người đi bầu,
sự xâm nhập của Việt cộng và cách bầu gián tiếp người lãnh đạo hành pháp qua một
Quốc hội trung
gian.
Còn về tiểu sử Thượng Toạ, ông cho rằng đó chỉ
là tài liệu không xác thực của Công
an.
Xem ra bài báo TIME đã mô tả nhiều điều
không đúng ý Thượng toạ nhưng chúng tôi không muốn đi sâu vào
thêm.
CHIẾN TRANH HAY HOÀ
BÌNH
Từ những nhận định
cho ông có óc bài Mỹ, nhiều người e sợ rằng Quốc hội đầu tiên được thiết lập với
ảnh hưởng của Phật giáo sẽ biểu quyết yêu cầu Mỹ rút lui khỏi Việt Nam để đi tới
thương thuyết và chấm dứt chiến tranh. Thượng Toạ cho
rằng:
-- Bây giờ còn quá sớm
để nói tới nên thương thuyết hoặc tiếp tục chiến tranh. Chỉ biết rằng chính
quyền hiện tại chẳng đại diện cho một ai và hậu quả là tình trạng vô cùng bi
thảm về chính trị cũng như quân sự. Nói chiến tranh thì chẳng ra chiến tranh,
nói thương thuyết thì lại càng nhục nhã, chỉ có Mỹ với Hà Nội mà không ai đếm
xỉa tới chính phủ Sài Gòn. Bởi vậy, chúng ta bắt buộc phải có một Quốc hội, một
chính quyền dân cử, tạo một khuôn mặt quốc gia cho đúng nghĩa một Quốc Gia, việc
chiến hay hoà là do nơi Quốc hội. Nếu tiếp tục chiến tranh thì lúc đó mới đúng
nghĩa là một cuộc chiến tranh và nếu thương thuyết thì đó đúng là một cuộc
thương thuyết nghĩa là chúng ta đã có một ưu
thế.
Phải ngồi trên chiếc xe lúc đó mới nói
tới chuyện lái tới hoặc lui. Đó là phải cho có một Quốc hội. Và tôi cũng không
dại gì đính chính là không muốn thương thuyết để mang lấy tiếng hiếu
chiến.
Khi nhắc đến giải pháp Trung Lập mà có người
nghĩ rằng đó là chủ trương tương lai của Phật giáo, Thượng toạ Trí Quang
nói:
-- Nếu có thương thuyết
để tiến tới giải pháp trung lập thì nền trung lập đó phải như thế nào. Người
liều lĩnh nhất cũng không thể chấp nhận một hoàn cảnh như Lào. Pathet Lào trước
đó là một phe nổi loạn, hiệp ước đình chiến 62 ở Lào là một công khai chấp nhận
cuộc chiến tranh đó, Pathet Lào đương nhiên được hợp thức hoá và lại tiếp tục
chiến đấu và thực sự không có một nền trung lập ở
Lào.
Như Việt Nam với tình trạng hiện giờ,
một ký kết như thế là đương nhiên chấp nhận Việt Cộng và chỉ trong sáu tháng là
miền Nam rơi vào tay họ. Bởi vậy tôi vẫn nghĩ phải có chiếc xe cái đã, một Quốc
hội được đa số dân chúng đi bầu, đến lúc đó hãy tính xa hơn. Mọi dự đoán trước
theo tôi là quá
sớm.
MỘT QUỐC HỘI KHÓ
KHĂN
Khi đề cập tới những khó khăn của một
Quốc hội sắp tới: Cộng sản, Chính quyền hiện tại và người Mỹ; Thượng toạ cho
rằng:
-- Hơn ai hết, người dân
quê Việt Nam đã có kinh nghiệm Cộng sản là thế nào rồi và họ biết rõ ai là Cộng
sản ai không. Bởi vậy không đáng lo ngại sự xâm nhập của Việt cộng vào Quốc
hội.
Còn về phía chính quyền, Phật giáo đã
giữ đúng lời hứa và để cho chính quyền có cơ hội thực hiện lời cam kết của mình
với dân chúng về vấn đề Quốc hội. Nếu là một chính quyền thiện chí họ hãy tỏ
thiện chí đó trong việc đi tới một Quốc hội. Nếu chính quyền phản bội thì không
những lịch sử sẽ phán xét họ mà chính dân chúng sẽ có ngay phản ứng. Việc duy
trì chính phủ hiện thời cho tới ngày bầu Quốc hội cũng là một cách để những
tướng lãnh phản bội âm mưu phá hoại không có cơ hội lẩn tránh hèn nhát những
trách nhiệm mà họ gây ra trước lịch
sử.
Còn người Mỹ thực tâm muốn miền Nam có
một Quốc hội hay họ muốn ngăn cản, điều đó chưa thể đo lường được, nhưng điều
quan trọng là chúng ta phải tin ở mình và không nên có những hành động làm cho
người Mỹ khiếp
sợ.
CÁC TƯỚNG LÃNH SAU QUỐC
HỘI
Khi đề cập đến vai trò các tướng lãnh
hiện thời và sau ngày có Quốc hội, Thượng toạ Trí Quang nhận
định:
-- Nào là tình trạng
chiến tranh, nguy cơ của Cộng sản, các tướng lãnh kêu gọi dân chúng, tôn giáo,
đảng phái phải đoàn kết thì chính họ lại chia rẽ hơn ai hết. Họ tranh giành
quyền hành, thanh toán nhau vì quyền lợi và loại dần những tướng lãnh có công
khác. Nhưng trước sự chống đối của dân chúng, trước hiểm hoạ đe doạ họ liên kết
chặt chẽ hơn ai hết để bảo thủ quyền lợi và lũng đoạn dân chủ. Bởi vậy mối băn
khoăn chính của nhiều người là làm sao trả họ về vị trí thuần tuý quân sự, gây
lại sức mạnh uy tín và kỷ luật quân đội cùng phục hồi danh dự cho những tướng
lãnh có công
khác.
Hiện thời người ta phải chứng kiến một
trung ương các tướng lãnh chỉ âm mưu thanh toán nhau để tự đi đến chỗ đào thải.
Tại các địa phương dân chúng vẫn dành nhiều cảm tình cho các tướng lãnh trong
sạch có công với cách mạng tháng 11. Như trung tướng Đính được dân chúng miền
Trung chấp nhận cũng ở trong trường hợp
đó.
VỚI NGƯỜI
MỸ
Cuộc tranh đấu cho Quốc hội vừa qua có
pha mùi Bài Mỹ khiến cho nhiều e ngại và tự đặt
ra nhiều giả thuyết về sự lợi dụng của Cộng sản. Với vai trò của người Mỹ ở Việt
Nam, Thượng toạ Trí Quang cho
rằng:
-- Sau cuộc cách mạng
63, người Mỹ được hưởng ở Việt Nam vô số lợi lộc: gia tăng gấp bội quân số,
chiếm được những căn cứ tốt như Đà Nẵng, Cam Ranh; được thêm cả nước Thái Lan.
Không chắc người Mỹ thực tâm muốn chống cộng tại Việt Nam, họ muốn duy trì Cộng
sản, duy trì cuộc chiến tranh này để thủ lợi. Vì nếu thực tâm người Mỹ muốn, họ
có thể làm khá hơn nhiều cục diện bây giờ bằng cách trợ giúp Việt Nam vừa chống
cộng vừa xây dựng những căn bản dân chủ hơn là nâng đỡ những chính phủ tay sai.
Điển hình là vụ Đà Nẵng vừa
qua.
MỘT TRƯỜNG HỢP ĐÀ
NẴNG
Theo Thượng toạ thì nhờ
phước ông bà mới không xảy ra vụ đổ máu tại Đà Nẵng. Ngoài
trách nhiệm lỗi lầm của ông Kỳ trước lịch sử còn những trách nhiệm lớn lao của
Mỹ. Việc người Mỹ xử dụng những chiếc C130 để chở những tiểu đoàn Thuỷ quân Lục
chiến và xe tăng ra đàn áp phong trào dân chúng đấu tranh tại miền Trung là một
lỗi lầm không thể tha thứ, Thượng toạ
nói:
-- Chỉ cần một chút nữa
là xẩy ra đổ máu lớn lao với trách nhiệm nặng nề về phía người Mỹ. Lịch sử Mỹ
Thế kỷ Hai Mươi sẽ có ba vết nhơ: ném bom nguyên tử xuống Nhật Bản, đàn áp nền
cộng hoà San Domingo và vết nhơ thứ ba là vụ Đà
Nẵng.
MỘT CHÍNH PHỦ PHẬT
GIÁO
Khi nhắc tới nhận định của Tuần báo
Newsweek cho rằng sở dĩ Thượng toạ Trí Quang đòi bầu cử gấp rút một Quốc hội vì
ông tin rằng tổ chức Phật giáo sẽ thắng thế trong cuộc bầu cử đó và chính phủ
tương lai sẽ là một chính phù Phật giáo với bàn tay chi phối trực tiếp của Chùa
chiền, Thích Trí Quang đã phủ nhận mạnh mẽ ý kiến đó và bày tỏ
rằng:
-- Quan niệm đó không
những không có lợi gì mà còn làm mất Danh Dự của Phật giáo. Tôi hoàn toàn không
mong muốn như vậy. Kinh nghiệm cho thấy với những chính phủ tạm thời dù được hậu
thuẫn của tôn giáo này hay tôn giáo khác chỉ cần những cuộc biểu tình vài trăm
người cũng đủ xụp đổ. Như một chính phủ thành lập do hậu thuẫn của Phật giáo sẽ
gặp ngay những khó khăn với các tôn giáo bạn, không làm được việc gì mà chính
Phật giáo lại mang tiếng. Bởi vậy Phật giáo không bao giờ muốn tái diễn nhưng
lỗi lầm của thời ông
Diệm.
Tranh đấu cho Quốc hội, Phật giáo chỉ
muốn xây dựng một cái gì thực sự cho quốc gia dân tộc trong đó không phải chỉ có
những Phật tử mà là cả những thành phân Tôn giáo bạn và các tầng lớp dân
chúng.
Quốc hội, Chính phủ sẽ không đại diện
cho một ưu thế riêng nào mà là đại diện xứng đáng của dân
chúng.
CHIẾN TRANH TÔN
GIÁO
Rối loạn tháng Tám năm 1964 với những vụ
thảm sát trong thành phố vẫn lá ám ảnh đen tối trong đầu óc nhiều người. Sự cọ
sát giữa hai tôn giáo trong những ngày gần đây làm thức dậy nỗi ám ảnh đó. Viễn
tượng một cuộc chiến tranh tôn giáo đã được một số báo chí e ngại nhắc tới. Theo
ý Thượng toạ sự thật sự đe doạ đó như thế nào. Thích Trí Quang cho
rằng:
-- Sự e ngại đó quá đáng
và không thể nào có. Những đáng tiếc hồi tháng Tám là do âm mưu của Nguyễn
Khánh, hoàn toàn ngoài ý muốn của các vị lãnh tụ Tôn giáo. Khi phải tiếp xúc cới
những vị lãnh đạo tôn giáo bạn, tôi có nói rằng chẳng thà thực sự có một cuộc
chiến tranh tôn giáo vì quyền lợi hai phía; nhưng mâu thuẫn quyền lợi đó hoàn
toàn không có. Bởi vậy không vì lý do gì để xảy ra những điều đáng tiếc mà
nguyên nhân chỉ tại một anh tướng Kaki đứng ở
giữa.
TÍN ĐỒ HAY CÔNG
DÂN
Việc tiến tới Quốc hội Lập hiến một cách
nhanh chóng là công của Phật giáo, nhiều người nghĩ như vậy. Đó là điều mà
Thượng toạ Trí Quang không muốn. Ông
nói:
-- Một phong trào đấu
tranh có màu tôn giáo sẽ gặp nhiều khó khăn, tự nó gây ra những mặc cảm thắng
bại nơi các tôn giáo bạn. Bởi vậy tôi vẫn muốn các phong trào tranh đấu dân chủ
phát xuất tự quần chúng không mang màu sắc tôn giáo, nếu có lợi cho tổ quốc,
Phật giáo sẽ đứng sau hậu thuẫn. Trong cuộc xáo trộn vừa qua, khi gặp các Đại
diện Hội đồng Đô Thành, tôi có nói: quý vị là đại diện cho các tầng lớp dân
chúng, nếu chính quý vị đứng ra tranh đấu cho Quốc hội, Phật giáo sẽ đứng sau
ủng hộ quý vị. Và trong thâm tâm tôi mong muốn như
vậy.
Sau khi tỏ ý không tin tưởng vào thực lực các
đảng phái quốc gia, Thượng toạ cho rằng vai trò tranh đấu cho tự do dân chủ
chính là bổn phận của thanh niên sinh viên chứ không phải của Phật giáo hay một
tôn giáo nào. Thượng toạ
nói:
-- Tôi hiểu rằng khi các
anh em sinh viên tham dự cuộc tranh đấu chống ông Diệm năm 1963, anh em nhìn các
vị Thượng toạ hồi đó khác bây giờ. Tôi muốn được giữ nguyên cái nhìn lúc trước,
bởi vậy tôi muốn Phật giáo cũng như các tôn giáo bạn được trở về vị trí của
mình. Phật giáo bất đắc dĩ phải đứng ra lãnh đạo các cuộc đấu tranh là một điều
tôi thấy rất
chướng.
Nguyệt san Tình Thương số 29: 4 trang 2-3-4-5
đăng trọn vẹn cuộc phỏng vấn Thích Trí Quang ngày 05.05.1966 tại Chùa Từ Đàm
Huế. [nguồn: tư liệu của Trần Hoài Thư, Thư Quán
Bản Thảo]
NIỀM TIN TẤT
THẮNG
Trái hẳn với triết lý nhà Phật hiểu theo
nghĩa thông thường là xuất thế và yếm thế, Thượng toạ Thích Trí Quang mang khuôn
mặt của một nhà tu hành mới: một Nhà-Sư-Dấn-Thân, dấn thân vào tất cả những biến
động xã hội, dùng tất cả những uy tín và quyền năng sẵn có để lèo lái tới một
cảnh đời thích hợp với sự phát triển của đạo
giáo.
Với con mắt nhận xét tinh tế về thời cơ
đúng lúc, với niềm kiêu hãnh cao độ về nhân cách Á Đông của mình cộng thêm với
tinh thần quốc gia cực đoan cố hữu, triết lý hành động kỳ lạ của Thích Trí Quang
ở nơi niềm tin sắt đá về sự tất thắng trong mọi mưu lược tranh đấu. Tên ông đồng
nghĩa với những âm mưu nhưng chính ông muốn đối thủ phải kính trọng cái nhân
cách Á Đông của mình nên mọi hành động của ông đều được báo trước. Thượng toạ
nói:
-- Nhiều người gán cho
tôi mối liên hệ mật thiết với ông Lodge, sự thật không có. Với ông Lodge hay
Taylor (3) cũng vậy, mỗi lần tranh đấu tôi đều gặp, nói cho họ biết lập trường
của Phật giáo thế nào, còn người Mỹ muốn sao tuỳ họ. Tôi hành động đều có báo
trước ít nhất là 24 tiếng. Như vụ tranh đâu gần đây tôi chỉ gặp ông Lodge có một
lần, nói rõ lập trường của Phật giáo về Quốc hội. Ông ta nói Thượng toạ nên nghĩ
lại. Tôi chỉ cười và trả lời đã nghĩ rồi. Có vậy thôi. Còn dư luận cho rằng ông
Kỳ đã gặp tôi trước vụ hạ Trung tướng Thi là hoàn toàn bịa đặt. Tôi chưa hề gặp
ông Nguyễn Cao Kỳ một lần
nào.
LÁ VÀNG VÀ GIÓ
LỐC
Có lá vàng thì phải có gió lốc. Đó là
câu so sánh của Thượng toạ Trí Quang với hiện tình người Mỹ và Cộng
sản:
-- Lá vàng đó là Cộng
sản, và gió lốc chính là người Mỹ. Muốn chống Cộng thì phải cần tới người Mỹ,
thế thôi. Đối với tôi, những ảnh hưởng ngoại lai chỉ nên dùng như những phương
tiện chứ bảo chấp nhận thì
không.
Đề cập tới sự nguy hiểm của Cộng sản,
ông nói họ không phải chỉ là những chiếc lá vàng làm nhớp nhà mà là những chiếc
lá vàng có đóng
đinh.
Vì khía cạnh chống Mỹ trong các phong
trào tranh đấu vừa qua của Phật giáo, có báo ngoại quốc cho rằng Thượng toạ Trí
Quang muốn đuổi Mỹ. Thượng toạ
nói:
-- Người Mỹ rất ngờ
nghệch, họ không phân biệt được giữa Bài Mỹ và Chống Mỹ. Bài Mỹ là một thái độ
thù ghét đương nhiên, dù người Mỹ có làm hay đến đâu cũng vẫn bị ghét bỏ, có khi
lại còn thù ghét hơn. Trong khi Chống Mỹ là một thái độ phản kháng xây dựng. Bởi
quan niệm hai người cùng ngồi trên một chiếc xe, thấy người kia lái bậy thì
người nọ phải giành lấy mà lái nếu không muốn rớt xuống hố. Các phong trào vừa
qua không mang tính chất bài Mỹ mà là chống Mỹ; chống Mỹ đã ngăn cản việc đi tới
Quốc hội, chống Mỹ đã hậu thuẫn những chính phủ tay sai thối nát, chống Mỹ đã
giúp phương tiện đàn áp Đà
Nẵng.
Thì ra thái độ của Thượng toạ là muốn cảnh
giác người Mỹ. Cơn gió lốc phải được thổi đúng hướng, không phải làm bay những
niềm tin mà là bốc sạch đám lá vàng có đóng đinh là Cộng
sản.
PHẠM ĐÌNH VY & NGÔ THẾ
VINH
Huế
05.05.1966
[Trích Nguyệt san Tình Thương, số 29, 1966]
Ghi
chú:
1/ Only Religions Count in Vietnam: Thich Tri
Quang and the Vietnam War. James McAllister; Department of Political Science,
Williams College, Williamstown, MA
01267
2/ A Talk with Thich Trí Quang. McCulloch,
James Wilde. Time Magazine, April 22, 1966 | Vol. 87
No.
3/ Henry Cabot Lodge, Đại sứ Hoa kỳ tại Việt
Nam 1963-1964. Maxwell D. Taylor, Đại sứ Hoa kỳ tại Việt Nam
1964-1965
4/ Hành Trình Tình Thương. Trần Hoài Thư, Thư
Quán Bản Thảo, số 74, Tháng 4,
2017
5/ Phạm Đình Vy, nguyên chủ nhiệm Tình Thương
1964-1967, bác sĩ Thuỷ Quân Lục chiến VNCH, sau tù cải tạo 3 năm vượt biển, sang
định cư và hành nghề y khoa tại
Pháp.
EmoticonEmoticon