Tôi trân trọng
giới thiệu bài viết mới nhất của Bs Ngô Thế Vinh về một nước láng giềng đang
trong quá trình Hán hóa. Người viết lời giới thiệu này có dịp ghé qua Lào thăm
một người đồng nghiệp trong Viện Đại học Quốc gia Lào, và đã thấy dấu hiệu Tàu
rất phổ biến ở Lào, chẳng kém gì so với Việt Nam. Lào còn nghèo lắm, và cái
nghèo có thể thấy ngay từ giây phút băng ngang cây cầu nối liền Thái Lan và Lào.
Lào cũng là nước rất "đỏ", rất Mao-ít, và cái Mao-ít có thể thấy ngay trong Viện
đại học, nơi mà đảng đóng vai trò gần như quyết định tất cả và tuyệt đối. Muốn
mời bà đồng nghiệp đi dự hội nghị mà cũng phải rất nhiêu khê. Chuyến đi ngắn
ngủi thăm Viện Đại học Quốc gia Lào đã cho tôi suy nghĩ là Việt Nam đang mất một
người "em" láng giềng thứ hai (sau khi đã mất người "em" láng giềng Kampuchea).
Qua bài của Bs Ngô Thế Vinh, chúng ta sẽ thấy sự mất mát này đang thành hiện
thực. NVT
MỘT VÒNG ĐAI MỘT CON ĐƯỜNG
MỘT NƯỚC LÀO ĐANG HÁN
HOÁ
Gửi Nhóm Bạn Cửu
Long
NGÔ THỀ
VINH
Khi mà cố đô Luang Prabang có thêm một cây
cầu, một nhà ga và một giang cảng "Made in China" thì khu Di Sản Thế Giới ấy sẽ
mau chóng trở thành một "Phố Tàu - China Town" và thêm con Domino đổ xuống với
cái giá phải trả là một nước Lào bị Hán
hóa.
MƯỜNG LUÔNG KHU DI SẢN VĂN
HOÁ
Cách đây 75 năm, nữ sĩ Vân Đài
(1903-1964), trong một tập bút ký Sang Lào đã có nét hoạ chấm phá về Mường Luông
- Luang Prabang, cố đô vương quốc Lào qua bốn câu
thơ:
Chuông chiều ngân trong
gió
Tháp núi ẩn màn
sương
Lầu vua thu bóng
nhỏ
Chùa bụt lạnh hơi sương... [Vân Đài,
1942]
Luang Prabang bao gồm rất nhiều cảnh
quan văn hoá và lịch sử của Lào, thu gọn trên một khu đồi núi phủ cây xanh như
một bán đảo nơi giao nhau của hai con sông: sông Mekong và sông Nam Khan, một
phụ lưu lớn của con Sông Mekong, nơi có ngôi mộ Henri Mouhot (1826-1861) người
tái phát hiện khu đền đài Angkor và cũng là người Pháp đầu tiên tới kinh đô
Luang Prabang được Vua Lào Tiantha tiếp đón trọng hậu. Cố đô Luang Prabang cách
thủ đô Vạn Tượng 425 km về phía
Bắc. [Hình
2a]
Hình 1a: Luang Prabang với Hoàng Cung xưa trên
con đường Phothisarat và nay là Viện Bảo tàng Quốc gia Lào [photo by Ngô Thế
Vinh]
Được chọn là khu Di Sản Thế Giới / World
Heritage site từ 1995, cố đô Luang Prabang đã được bảo vệ bằng những quy định
khá khắt khe của UNESCO, trước trào lưu đổi mới và kinh tế thị trường đang diễn
ra trên toàn nước
Lào.
Khác xa với thủ đô Vạn Tượng ở phía nam
đang mau chóng bị đô thị hoá, cố đô Luang Prabang chưa bị tràn ngập và nhấn chìm
bởi những bảng hiệu quảng cáo và các khách sạn cao
tầng.
Nhưng di sản văn hoá quý giá ấy còn tồn
tại được bao lâu nữa khi đang phải đối đầu với các dự án thương mại của Trung
Quốc trên Sông Mekong: song song với kế hoạch phá đá phá các khúc sông ghềnh
thác, Trung Quốc có dự án xây dựng một giang cảng nơi cố đô Luang
Prabang.
Cho đến nay, Luang Prabang là nơi tương
đối còn bảo tồn được một cảnh quan lịch sử có tính cách hài hoà của cả hai thời
kỳ: văn hoá truyền thống cổ xưa của Vương quốc Lào và văn hoá thuộc địa từ thế
kỷ 19 với các công trình kiến trúc từ thời Pháp, nên là một tụ điểm du lịch hấp
dẫn của đất nước Lào. [Hình
1b]
Chỉ ít năm gần đây thôi, như một hiện
tượng là lượng khách du lịch người Tàu ngày càng đông tràn xuống các nước hạ lưu
Mekong: Việt Nam, Miến Điện, Thái Lan, Cam Bốt, và đông nhất là vào xứ
Lào.
Qua chuyến viếng thăm Luang Prabang mới đây,
nhà văn Tưởng Năng Tiến đã bén nhạy ghi lại một hoạt
cảnh: "Người Tầu bây giờ có kiểu du lịch lạ lắm. Từ Vân Nam,
họ đi xe van có trang bị lò nấu ăn, mền gối và bô đi cầu. Sáng sớm nhìn du
khách Tầu thản nhiên đứng đánh răng, và cho con nít ngồi bô giữa công viên...
Em cầm máy hình, ngần ngừ một lát rồi lặng lẽ bỏ đi mà lòng buồn muốn
khóc, anh à. Bên cạnh nhà trọ của em là một tiệm rượu của một gia đình
Việt Nam. Bà chủ than phiền là người Tầu đang làm hỏng thành phố
này." [Email Tưởng Năng Tiến
11.06.2017]
Hình 1b: Văn hoá thuộc địa thế kỷ 19 với các
công trình kiến trúc từ thời Pháp vẫn tồn tại hài hoà với nét văn hoá cổ xưa của
Lào nơi cố đô Luang Prabang. [nguồn:
internet]
GIANG CẢNG LUANG PRABANG MADE IN
CHINA
Tiếp theo Dự án Cải
thiện Thuỷ lộ Thượng nguồn sông Mekong (2001) và rồi
tới Dự án Mười Năm Phát triển Thuỷ vận Quốc tế trên Sông
Lancang-Mekong (2015-2025); Trung Quốc nay có thêm kế hoạch xây
dựng một giang cảng thương mại trên khúc Sông Mekong nơi cố đô Luang Prabang,
nơi sẽ có khả năng đón nhận những con tàu hàng lớn từ các giang cảng Tư Mao /
Simao, Cảnh Hồng / Jinhong Vân Nam có trọng tải 500 tới 700
tấn.
Còn phải kể thêm một dự án đường sắt dài
420 km đã được khởi công từ tháng 12 năm 2016 nối liền các thành phố tây nam
Trung Quốc, từ Vân Nam xuống tới Luang Prabang, và xuống xa tới thủ đô Vạn
Tượng, dự trù hoàn tất vào năm 2021 tổn phí 6 tỉ MK với 70% là sở hữu của Công
ty Đường sắt nhà nước TQ, cũng để phục vụ nhu cầu gia tăng chuyên chở hàng hoá
và hành khách từ TQ đổ xuống phương nam, được xem là nhanh hơn cả đường sông.
(1)
Hình 2a: Luang Prabang nơi giao nhau của sông
Mekong và sông Nam Khan, một phụ lưu lớn của con Sông Mekong, [nguồn: Laos
Footprint
Handbook]
Hình 2b: Ban Phanom cách Luang Prabang 5 km về
hướng đông, bên bờ sông Nam Khan có ngôi mộ Henri Mouhot (1826-1861) người Pháp
đầu tiên tới Luang Prabang được Vua Lào Tiantha tiếp đón trọng
hậu.
[nguồn: tư liệu Ngô Thế Vinh]
Hình 2c: Cố đô Luang Prabang, được tổ chức
UNESCO chọn là khu Di Sản Thế Giới / World Heritage site từ 1995: trong vòng tím
là khu bảo tồn, vòng đỏ ngoài là khu đệm. [nguồn: tài liệu
UNESCO]
Thử tìm hiểu về dự án giang cảng Luang
Prabang ấy ra
sao?
Như từ bao giờ, Trung Quốc luôn luôn
không có sự minh bạch / transparency về bất cứ dự án nào với các quốc gia Mekong
láng giềng. Một ví dụ: TQ đã từng dấu nhẹm thông tin về các con đập thuỷ điện
bậc thềm Vân Nam trên khúc Sông Lancang-Mekong thượng nguồn. Vẫn
là "bài học chưa học / unlearned lessons" với 7
quốc gia trong lưu vực. [Tây Tạng phải được kể là một quốc gia trong lưu vực
sông
Mekong.]
Khi mà cố đô Luang Prabang có thêm một cây
cầu, một nhà ga và một giang cảng Made in
China thì khu Di Sản Thế Giới ấy sẽ mau chóng trở thành
một "Phố Tàu - China Town" và con Domino đổ
xuống với cái giá phải trả là một nước Lào bị Hán hóa
/ 漢化
Trong tương lai Luang Prabang có thể bị
mất danh hiệu là Khu Di sản Thế giới theo Công
ước của Liên Hiệp Quốc 1972 [World Heritage Convention] khi mà khu bảo tồn được
coi như "thánh địa lịch sử văn hoá" của Lào bị xoá sạch và thay thế bởi những
khu phố thương mại chồng chất những bảng hiệu tiếng Tàu với đông đảo cộng đồng
người Hoa đổ tới mang theo cả những kiến trúc đậm nét văn hoá
Tàu.
MỞ MỘT THUỶ LỘ TRÊN SÔNG
MEKONG
Cách đây 151 năm, thời còn hoang dã một
đoàn Thám hiểm Pháp / Mekong Expédition do Doudart De Lagrée và Francis Garnier
khởi hành từ bến Cảng Sài Gòn [1866-1868] ngược dòng sông Mekong trong một cuộc
hành trình gian khổ 2 năm 24 ngày nhằm đi tìm một thuỷ lộ giao thương với Vân
Nam nhưng đã gặp những khúc sông quá nhiều ghềnh thác nên phải đi tới kết luận:
Sông Mekong không thể là thuỷ lộ giao thương với Trung
Hoa.
Ngót hai thế kỷ sau thất bại của đoàn
Thám hiểm Pháp, Trung Quốc lại vực dậy "ý tưởng
lớn" của Francis Garnier với kế hoạch táo bạo phá đá phá các
khúc sông ghềnh thác trên sông Mekong với quyết tâm mở một thuỷ lộ Mekong đi về
phương
nam.
Hình 3: Đoàn Thám Hiểm Pháp [1866-1868] khi
ngược dòng Mekong luôn luôn gặp phải những khúc sông ghềnh thác khiến họ tiêu
tan hy vọng dùng con sông Mekong như một thuỷ lộ giao thương với Trung
Hoa.
[nguồn: Voyage d'exploration en Indo-Chine,
Francis Garnier, Paris
1885]
Giai đoạn Một
2001: TQ đã rất liều lĩnh dùng nhiều mìn và chất nổ để phá
những khối đá trên 21 đoạn ghềnh thác cùng với các cù lao và cồn bãi / shoals
trên khúc Sông Mekong thượng nguồn từ Vân Nam xuống tới ranh giới Miến Điện -
Lào và Lào - Thái nhằm thực hiện "Dự Án Cải Thiện Thuỷ Lộ Thượng
Nguồn Sông Mekong / Navigation Channel Improvement Project on the Upper Mekong
River" khai thông lòng sông cho những con tàu trọng tải từ 500
tới 700 tấn chở đầy hàng hoá TQ có thể xuống tới Chiang Khong, Chiang Sean Bắc
Thái Lan và
Lào.
Dự án được ký kết vào tháng 4 năm 2001
giữa 4 nước Trung Quốc, Miến Điện, Thái Lan và Lào; riêng Cam Bốt và Việt Nam là
hai quốc gia cuối nguồn thì không được đếm xỉa
tới.
Theo mô hình của dự án thì có hàng trăm
tấn đá, các cồn bãi trên sông sau khi bị chất nổ phá vỡ sẽ được các con tàu vét
/ backhoes dồn xuống những hố sâu dưới lòng sông mà ai cũng biết những vũng sâu
này là nơi trú ẩn có tầm quan trọng sống còn đối với vô số loài cá và cũng là
nơi lưới cá của ngư dân trong mùa khô. Lấp hết các vũng sông sâu bằng những khối
đá vụn sẽ gây ảnh hưởng huỷ diệt ra sao trên cá và đời sống kinh tế và xã hội
của ngư dân là điều không được nhóm Lượng Giá ảnh hưởng môi sinh / EIA thực sự
quan tâm
tới.
Và như từ bao giờ, "Kết quả lượng giá
ảnh hưởng môi sinh / EIA / Environment Impact Assessment của dự án phá đá ấy
được xem là không đáng kể." Và dĩ nhiên đã không có phần nghiên
cứu ảnh hưởng xuyên biên giới /
transboundary xuống xa tới các quốc gia hạ nguồn như Cam Bốt và
Việt Nam.
Theo báo Watershed, một Diễn đàn Môi
sinh của cư dân 5 quốc gia [Miến Điện, Thái Lan, Lào, Cam Bốt, Việt Nam] thuộc
lưu vực sông Mekong xuất bản ở Thái Lan số tháng 11/ 2002 đã phải đưa ra nhận
định: "Họ chỉ căn cứ trên có 2 ngày khảo sát thực địa /
fieldtrips... rồi đi tới kết luận rằng Dự án phá đá phá ghềnh thác sẽ không có
ảnh hưởng dài hạn nào trên nguồn cá và ngư nghiệp của cư dân sống hai bên bờ
sông Mekong." Và trước mắt thì quốc gia hưởng lợi nhất từ Dự án
này vẫn là nước lớn Trung Quốc nhưng với cái giá rất đắt phải trả vẫn là cư dân
5 nước hạ lưu sông
Mekong.
Theo tiến sĩ Chris Cocklin và Monique
Hain thuộc Viện Đại học Monash Úc thì bảng lượng giá ảnh hưởng môi sinh / EIA
của Dự Án Cải Thiện Thuỷ Lộ Thượng Nguồn Sông Mekong: "thực chất
là thiếu sót / substantively inadequate và cơ bản là sai trái / fundamentally
flawed." (4)
Thiếu Sót: vì không dựa trên đánh giá toàn
thể và không có phần lượng định ảnh hưởng dài hạn của dự án mà phần tối quan
trọng là ảnh hưởng trên hệ thủy học / hydrology, hệ sinh
thái / ecology của con sông và cả ảnh hưởng do
gia tăng số lượng tàu bè lưu thông trên dòng sông
ấy.
Một ví dụ về hệ quả dây chuyền do dự án
cải thiện thủy lộ, sẽ đưa tới gia tăng trao đổi hàng hóa, tạo thuận cho kỹ nghệ
phát triển và hậu quả là gây thêm ô nhiễm. Ảnh hưởng dài hạn ấy ra sao với sức
khỏe của cư dân các quốc gia cuối nguồn là hoàn toàn không được quan tâm
tới.
Sai Trái: vì các phân tích chỉ dựa trên sự
phỏng đoán / speculation, với kết luận chủ quan và hoàn toàn
thiếu những bước nghiên cứu có thực chất để rồi vẫn đi tới khẳng định là: “Dự án
sẽ có ảnh hưởng tích cực về kinh tế trong các bước phát triển bền vững của Lưu
vực sông Mekong. Đó chỉ là một kết luận vu vơ mà không đưa ra được các dữ kiện
hay phân tích thuyết phục
nào.
HẬU QUẢ NHÃN TIỀN NGAY GIAI ĐOẠN
MỘT
Ngay giai đoạn đầu thực hiện kế hoạch
khai thông sông Mekong, hậu quả tức thời là đã có một số tác hại môi sinh giáng
trên đầu các cư dân sống trong lưu vực. Trong Mùa Mưa năm 2002, tại quận Chiang
Khong tỉnh Chang Rai Thái Lan có nhiều khúc bờ sông vốn bền vững trong bao năm,
nay bị sụp lở. Chỉ riêng làng Pak Ing đã mất đi một mẫu đất do nạn xói mòn này.
Ba ngôi làng kế cận cũng mất 9 mẫu đất cùng với nhiều căn nhà bị trôi xuống
sông. Phía tả ngạn bên Lào, hơn 100 gia đình thuộc làng Don Sawan tỉnh Bokeo
phải di tản vì nguy cơ sụp lở càng lan
rộng.
Niwat Roykaek thuộc Nhóm Bảo Tồn tỉnh
Chiang Khong nhận định: “Dân trong vùng sống bằng cá lưới từ sông Mekong và
cả sống bằng hoa màu trồng dọc theo hai bên bờ sông ấy. Con sông là mạch sống
của họ nên cần phải khảo sát thật kỹ càng trước khi khai thác.”
(5)
Các nhà hoạt động môi sinh bắc Miến Điện
đã yêu cầu ngưng ngay kế hoạch phá đá trên khúc sông Mekong dài 234 km chảy dọc
theo biên giới phía đông bắc Miến vì khúc sông này vốn là nguồn sống của các sắc
tộc Lahu, Shan, Loi La và En. (2) Và cũng đã có 52 tổ chức phi chính phủ
[NGO/ Non Governmental Organizations] lên tiếng phản đối Dự
án Phá Ghềnh Thác sông Mekong do những tác hại không thể chấp nhận được đối với
ngư nghiệp, hệ sinh thái của con sông như một toàn thể và ảnh hưởng trên cư dân
sống dọc con sông. Họ yêu cầu phải ngưng ngay dự án phá đá khai thông mở rộng
dòng sông cho tới khi nào hoàn tất được các bước lượng giá đúng mức về “hậu
quả môi sinh và xã hội” trên các cộng đồng cư dân sống trong lưu
vực.
Giữa hai tháng 03 và 04, 2002 hai khúc
ghềnh đá Tang Ao và Tang Luang đã bị triệt hạ và dân chúng Miến Điện sống trong
khu vực thì hoàn toàn không được thông báo. Họ chỉ được biết khi thấy vô số cá
bị chết, nồi dềnh, trôi giạt và thối rữa không còn ăn được. Ngoài cá, dân địa
phương còn sống bằng nguồn lợi tức của rong tảo (riverweed / kai) mọc
trên các ghềnh đá và nay thì cũng không còn nữa. Vẫn theo kế hoạch trên, thì sẽ
có thêm 16 đoạn ghềnh thác nữa thuộc khu vực bang Shan Bắc Miến Điện và Lào sẽ
bị phá hủy vào đầu năm tới.
(2)
Tưởng cũng nên nhắc tới ở đây một khía
cạnh khá mỉa mai là không phải do chính quyền Hà Nội hay Nam Vang, nhưng chính
mấy chục tổ chức nhỏ bé của cư dân Miến Điện chưa hẳn có tự do ấy lại lên tiếng
đòi hỏi quyền sống cho hai nước láng giềng rất xa họ: “Kế hoạch phải có được
sự đồng thuận của tất cả các quốc gia nơi có con sông Mekong chảy qua bao gồm cả
Cam Bốt và Việt
Nam”.
TÁC HẠI TẦM XA TRÊN CAM BỐT VÀ VIỆT
NAM
Dự án phá đá, phá các khúc ghềnh thác có
những hậu quả ra sao trước hết là đối với 4 quốc gia thượng nguồn (Trung Quốc,
Miến Điện, Thái Lan và Lào) rồi sau đó là 2 nước hạ nguồn (Cam Bốt và Việt Nam)
là những vấn nạn chưa có lời giải
đáp.
Do cải thiện giao thông đường sông không
chỉ giúp gia tăng xuất cảng hàng hóa thặng dư của TQ đồng thời tạo thuận cho
việc khai thác các nguồn tài nguyên của các quốc gia hạ
nguồn.
“Nhưng câu hỏi quan trọng nhất được
đặt ra là những lợi lộc kinh tế ấy và cả cái giá phải trả sẽ được phân phối ra
sao đối với các quốc gia trong lưu vực?”
(5)
Trước mắt thì quốc gia
hưởng lợi nhất vẫn là Trung Quốc: hàng hóa Trung quốc sẽ tràn ngập đổ xuống
các tiểu quốc phương Nam, cũng những con tàu 700 tấn ấy sẽ chuyên trở về Trung
Quốc những tài nguyên thiên nhiên từ Miến Điện Lào Thái Lan để phục vụ cho nền
kỹ nghệ đang rất phát triển do có thêm dồi dào nguồn thủy điện từ những con đập
bậc thềm khổng lồ Vân Nam cũng từ nguồn nước con sông
Mekong.
Tây Tạng là nơi phát nguồn con sông
Mekong, Trung Quốc là nước xa nhất trên phía thượng nguồn nên rất ít bị ảnh
hưởng do kế hoạch phá đá phá các khúc ghềnh thác trên sông Mekong. Nhưng kế
hoạch đó đã có tác hại ngay trước mắt trên sinh cảnh và đời sống cư dân của các
nước hạ nguồn như Miến Điện, Thái Lan và Lào, dĩ nhiên còn có ảnh hưởng dây
chuyền trên đời sống cư dân của hai nước ở dưới xa là Cam Bốt và Việt Nam. Sự
thay đổi đột ngột nhịp độ dòng chảy thiên nhiên của con sông Mekong gây hậu quả
xói mòn và cả sụp lở bờ sông, hủy diệt nguồn cá như nguồn protein chính của cư
dân sống trong lưu
vực.
Đứng trước những tai ương có thể xảy ra,
đến bao giờ thì người dân Việt Nam và Cam Bốt mới được thông báo một cách đầy đủ
và cả quyền được tham gia ý kiến?
(4)
Vì gặp phải quá nhiều chống đối của cư
dân địa phương và các tổ chức bảo vệ môi sinh Bắc Thái Lan
nên Dự án Giai đoạn Một đã phải dừng lại một
thời gian.
Giai đoạn Hai
2015:
Nhưng để rồi 14 năm sau, đến tháng 12, 2015
Trung Quốc lại tiếp tục triển khai kế hoạch phá đá phá ghềnh thác trên sông
Mekong, và nay có tên Dự án Mười Năm Phát triển Thuỷ vận Quốc tế
trên Sông Lancang-Mekong / Development Plan for International
Navigation on the Lancang-Mekong River
(2015-2025).
Đây không chỉ nhằm gia tăng trao đổi
thương mại mà Bắc Kinh còn có tham vọng củng cố thêm ảnh hưởng bao trùm lên toàn
vùng với sáng kiến chiến lược "Một Vòng Đai, Một Con Đường / One Border One Road
/ OBOR
Initiative".
Và Dự án vẫn chỉ được tham khảo giữa 4
quốc gia thượng nguồn: Trung Quốc, Lào, Thái Lan, Miến Điện trong khi quốc gia
hạ nguồn là Cam Bốt và cuối nguồn là Việt Nam thì không được đếm xỉa tới cho dù
bị ảnh hưởng nặng nề nhất và vẫn chưa thấy tiếng nói phản đối mạnh mẽ lẽ ra phải
có từ hai quốc gia Việt Nam và Cam
Bốt.
Hình 4: Ngày 19.04.2017, các kỹ sư địa chất
Trung Quốc trên con tàu khảo sát cho Dự án phá đá Giai đoạn Hai, khai thông khúc
sông Mekong giữa biên giới Lào-Thái. [nguồn: Reuters/
JorgeSilva]
Vào ngày 19.04.2017, chỉ mới đây thôi,
60 kỹ sư Đại Hán trên 3 con tàu từ Trung Quốc đã thực hiện cuộc khảo sát Giai
đoạn Hai Dự án 10 Năm Phát triển Thuỷ vận Quốc tế trên Sông
Lancang-Mekong sẽ tiếp tục phá hết các khối đá trên các khúc
sông ghềnh thác trên suốt 890 km đường sông từ giang cảng Tư Mao Vân Nam xuống
Chiang San, Chiang Khong Bắc Thái, xuống xa tới cố đô Luang Prabang của
Lào.
Một viên kỹ sư Tàu không muốn nêu tên
cho biết: công việc của họ nằm trong đại dự án "Một Vòng Đai Một
Con Đường / One Belt One Road" nhưng trên thực tế thì kế hoạch
phá đá phá ghềnh thác trên Sông Mekong đã có trước đó.
(2)
Thực chất với TQ, thì kế hoạch khai
thông sông ngòi, xây dựng cầu đường và những hạ tầng cơ sở khác chỉ nhằm ưu tiên
phục vụ cho quyền lợi của TQ, và các nước nhỏ lân bang chỉ được xem như những
tiện nghi chánh trị của Bắc
Kinh.
Cho dù vẫn phải gặp lại sự chống đối
mạnh mẽ của cư dân Thái và hàng trăm tổ chức bảo vệ môi sinh NGOs vùng Bắc Thái
Lan [Chiangkhong Conservation Group and Save the Mekong Campaign], nhưng xem ra
chánh quyền quân nhân Thái và nhà nước toàn trị Lào luôn luôn có chính sách mở
cửa đón nhận những khoản đầu tư khổng lồ đến từ Trung Quốc. Làm ăn với các thể
chế "toàn trị và tham nhũng" luôn luôn là quyền lực mềm / soft power của chính
quyền Bắc Kinh. [Hình
5]
Có thêm phương tiện giao thông và chuyên
chở, những hàng hoá rẻ tiền thặng dư của TQ từ đồ điện tử tới các đồ plastics
gia dụng sẽ đổ vào các nước láng giềng đã giết chết các nền công nghệ nhỏ địa
phương. Không chỉ có thế, TQ còn xuất cảng đủ các loại nông phẩm cũng với rẻ mạt
sẽ giết chết cả nền nông nghiệp trồng trọt tại các quốc gia lân bang, biến họ
thành một tầng lớp tiệu thụ không sản xuất và càng ngày càng lệ thuộc vào Phương
Bắc.
Hình 5: Tháng 2, 2017 hơn 500 cư dân tỉnh
Chiang Khong Bắc Thái đã tụ họp phản đối kế hoạch khai thông sông Mekong của
Trung Quốc với biểu ngữ: "Sông Mekong không thể đem bán: ngưng ngay dự án phá
ghềnh thác." Tong Phun là nhà thơ Thái Lan nằm giữa tấm biểu ngữ lớn; các phong
trào bảo vệ môi sinh luôn luôn được sự tham gia của giới văn chương nghệ thuật
Thái. Liệu đến bao giờ thì "hình ảnh mơ ước" ấy mới có thể xuất hiện ở Việt
Nam? [nguồn: EarthRights International, 02.13.2017]
Thongpho Vongsriprasom, nguyên Bộ trưởng
Canh nông Lào đã lên tiếng báo động là kế hoạch phá đá / rocks phá ghềnh thác /
rapids trên sông Mekong sẽ làm tăng vận tốc dòng chảy và cộng thêm với sóng lớn
/ waves của các con tàu hàng sẽ huỷ hoại các bờ sông, vốn là vùng canh tác rất
màu mỡ của người dân Lào, trong khi chỉ có 4% diện tích nước Lào phù hợp cho
nông nghiệp.
(1)
Hình 6: Khúc sông Mekong nơi cố đô Luang
Prabang, vẫn có một nguồn thực phẩm nông sản hoa màu ven sông với lớp đất phù sa
màu
mỡ.
[photo by Ngô Thế
Vinh]
Theo ước tính của MRC / Uỷ Hội Sông
Mekong thì vận tải đường sông tuy dài hơn (từ Tư Mao tới Luang Prabang là 890
km, trong khi khoảng cách đường bộ chỉ có 510 km) nhưng vẫn giảm thiểu được 20%
tổn phí vận chuyển; nhưng liệu các "chuyên gia công chức" của MRC có đủ tầm nhìn
xa để đánh giá những thiệt hại trên toàn hệ sinh thái và các tổn thất kinh tế xã
hội lâu dài trên các cộng đồng cư dân địa
phương?
Theo Viện Nghiên cứu Phát triển Thái/
TDRI / Thailand Development Research Intitute cho rằng khi Thái quyết định hợp
tác với Trung Quốc trong kế hoạch phá đá khai thông sông Mekong cho các con tàu
lớn lưu thông, thì Thái Lan chỉ có "mất nhiều hơn là được" từ dự án này.
Wiroon Kampilo nguyên chủ tịch Phòng
Thương Mại Chiang Rai Bắc Thái đưa ra nhận định với báo giới địa phương rằng:
"Doanh nghiệp Thái chẳng được lợi lộc gì từ Dự án Phát triển
Thuỷ vận Quốc tế trên Sông Lancang-Mekong vì chúng ta có rất ít
hàng hoá cần vận chuyển qua đường sông để bán sang Tàu và chỉ có Trung Quốc sẽ
thực sự được hưởng lợi"
(2)
Hình 7: Trung Quốc dùng mìn và chất nổ phá đá
phá các ghềnh thác trên khúc sông Mekong nơi biên giới giữa Bắc Thái Lan và Lào.
[nguồn: Chiang Rai Times, Jan 17,
2017]
Tác hại từ những con đập bậc thềm Vân
Nam còn đó, cộng thêm với dự án 12 con đập hạ lưu trên đất Lào và Cam Bốt, nay
lại thêm bước tái khởi động kế hoạch mở rộng phá đá phá các khu ghềnh thác trên
sông Mekong, hậu quả sẽ là những tác hại tích luỹ. Hậu quả tác hại trước mắt
trên các cộng đồng cư dân nghèo trong lưu vực là mất nguồn cá và mất nguồn nông
sản trồng trọt ven sông và trực tiếp đe doạ an ninh thực phẩm của họ. Tất cả
những bước phát triển không bền vững ấy / unsustainaible development, khiến cả
một hệ sinh thái phong phú của con sông Mekong chỉ đứng thứ hai sau con sông
Amazon đang chết
dần.
Hình 8: Những con tàu lớn Trung Quốc từ các
giang cảng Tư Mao/ Simao và Cảnh Hồng / Jinhong, Vân Nam chở đầy hàng hoá Made
in China đang xuôi dòng đổ xuống các tỉnh Bắc Thái Lan. [photo by Ngô Thế
Vinh]
Từ Sáng Kiến Hành Lang
Kinh Tế Bắc Nam Lưu Vực Lớn Sông Mekong: Greater Mekong Subregion/ GMS
North-South Economic Corridor Flagship
Initiative tới sáng kiến dự án chiến lược
toàn cầu Một Vòng Đai Một Con Đường/ One Belt One
Road Initiative mới đây của Trung Quốc, thì
một quốc gia nhỏ bé như nước Lào chỉ với 7 triệu dân [ít hơn so với dân số Sài
Gòn 8.5 triệu], trên một diện tích 235,800 km2 mật độ dân số 31/ km2 cho tới nay
trong suốt dòng lịch sử, vẫn đúng như nhận định của Bernard
Fall: "Nước Lào không được coi là một thực thể địa dư, chủng tộc
hay xã hội mà thuần chỉ là một tiện nghi chính trị. / Laos at the time was
neither a geographical nor an ethnic or social entity, but merely a political
convenience."
Không phải chỉ có Lào, mà toàn lưu vực
sông Mekong cũng đang là tiện nghi chính trị và kinh tế của Trung Quốc, đã và
đang bị Bắc Kinh khai thác một cách huỷ hoại và không bền vững /
destructive and unsustainable development với ưu tiên cho mục tiêu đem lợi
nhuận cho Trung Quốc, nhưng với những cái giá rất cao phải trả về suy thoái phẩm
chất cuộc sống của hàng bao nhiêu triệu cư dân nơi hạ
nguồn.
NGÔ THẾ
VINH
California,
12.06.2017
THAM
KHẢO:
1/ Lao cultural treasure faces river trade
dilemma. By Tom Faw Fawthrop; Luang Prabang, May 16,
2017 http://www.atimes.com/article/lao-cultural-treasure-faces-river-trade-dilemma/
2/ Thai resistance to China’s downstream
ambitions. By Tom Fawthrop; Chiang Khong, May 16, 2017 http://www.atimes.com/article/thai-resistance-chinas-downstream-ambitions/
3/ Thai Military Government Approves Plan for
Blasting Mekong River Rapids in Chiang Rai. Chiang Rai Times, Jan 17, 2017
http://www.chiangraitimes.com/thai-military-government-approves-plan-for-blasting-mekong-river-rapids-in-chiang-rai.html
4/ Monash Environment Institute. Evaluation of
the EIA for the Proposed Upper Mekong Navigation Improvement Project. Chris
Cocklin, Monique Hain. MEI, Monash University, Australia. December
2001.
5/ Phá Ghềnh Thác / Mở Rộng Lòng Sông / Huỷ
Hoại Sinh Cảnh: Nguồn Cá Sông Mekong Đang Chết Dần. Ngô Thế Vinh; Viet Ecology
Foundation; 09.2009
http://vietecology.org/Article/Article/43#
EmoticonEmoticon